مناسب‌ترین بستر جهت تغذیه منابع آب‌های زیرزمینی در اراضی شهری بستر کال‌ها است
تاریخ انتشار: ۱۷ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۰۴۸۰۹۱
ایسنا/خراسان رضوی دانشیار گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد گفت: یکی از وظایف کال‌ها، نفوذ دادن بخش عمده‌ای از سیلاب‌ها به خاک است. از این منظر به کال‌ها و مسیل‌های ما نگاه نشده است. بستر کال‌ها در اراضی شهری شاید مناسب‌ترین بسترها برای نفوذ جریان آب باشند اما غفلت بزرگی شده و این امکان را حذف کرده‌ایم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
کاظم اسماعیلی در نشست تخصصی «چالش‌های حریم و بستر رودخانه‌ها در محدوده شهرها و اهمیت آن از منظر تغذیه آب زیرزمینی» که امروز ۱۷ آبان‌ماه برگزار شد، با اشاره به اینکه به دلیل سوء مدیریت، برداشت‌های قابل توجهی از منابع آب زیرزمینی صورت گرفته که باعث افت سطح آب‌های زیرزمینی شده است، اظهار کرد: مشهد و خراسان رضوی دارای فرونشست بالایی هستند، زیرا از منابع آب‌های زیرزمینی برداشت شده اما این منابع تغذیه و کسری آن جبران نشده است. نتوانسته‌ایم منابع آب‌های زیرزمینی را تامین کنیم، برای تامین این منابع راهکارهای مختلفی وجود دارد.
وی افزود: در سطح شهر مشهد کال‌های زیادی وجود دارد. باید به کال یا مسیل‌ها به صورت یک سامانه آبی نگاه کرد؛ در سال‌های گذشته روان‌آب‌ها این کال‌ها را ایجاد کرده و احتمال اینکه بارندگی‌ها مجددا اتفاق بیفتد، امکان‌پذیر است، بنابراین نقش کال‌ها و مسیل‌ها به عنوان یک سامانه آبی اهمیت پیدا می‌کند.
دانشیار گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: یک وظیفه عمومی برای کال‌ها دیده شده و آن این است که اگر سیلابی در منطقه‌ای به صورت مازاد وجود دارد، آن را از دسترس خارج کند و بر اساس این دیدگاه، کال‌های سطح شهر پوشش شده و بستری نفوذ ناپذیر برای آن ایجاد شده است. به نظر می‌رسد با توجه به کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، وظیفه مهمتری که باید برای کال‌ها در نظر بگیریم، موضوع نفوذ آب است.
اسماعیلی ادامه داد: در منطقه‌ای که جزء اراضی شهری است، بخش عمده‌ای از سطوح کال‌ها به صورت پوشش نفوذناپذیر درآمده و بخشی از بارانی که بر این سطوح می‌بارد، از طریق سیستم‌های جمع‌آوری فاضلاب به تصفیه‌خانه‌ها منتقل می‌شود، با این موضوع چرخه آب را تغییر می‌دهیم.
وی خاطرنشان کرد: یکی از وظایف کال‌ها، نفوذ دادن بخش عمده‌ای از سیلاب‌ها به خاک است. از این منظر به کال‌ها و مسیل‌های ما نگاه نشده است. نگاه ما به این مسئله شاید با مدیران و متولیان کال‌ها متفاوت باشد، اما به نظر می‌رسد که در ساماندهی کال‌ها و مسیل‌ها باید با حساسیت بیشتری برخورد کنیم. بستر کال‌ها در اراضی شهری شاید مناسب‌ترین بسترها برای نفوذ جریان آب باشند اما غفلت بزرگی شده و این امکان را حذف کرده‌ایم.
تغییر کاربری حریم چهل‌بازه، ظلمی فاحش به آیندگان است
مهدی جمشیدی، مدیرعامل جمعیت ناجیان آب خراسان رضوی در ادامه این جلسه اظهار کرد: به عنوان یک شهروند و نماینده جمعیت ناجیان آب، از دانشگاه فردوسی و پژوهشکده آب و محیط زیست این دانشگاه انتظار داریم که عملکرد گذشته متولیان و مسئولین حفاظت از رودخانه‌ها را واکاوی کند. این سوال مطرح می‌شود که آیا عملکرد آب منطقه‌ای خراسان رضوی، اداره کل محیط زیست استان، اداره کل منابع طبیعی استان و شهرداری‌ها در این حوزه مطلوب بوده است؛ برداشت من از سخنان مطرح شده در این جلسه این بوده که عملکرد این بخش‌ها مطلوب نبوده است.
وی افزود: جا دارد مطالبه‌گری و اصلاح روندهای گذشته را آغاز کنیم. در شهر مشهد در گذشته بیش از ۱۰ کال، مسیل و رودخانه داشتیم که آب در آن‌ها جاری بود و آوردهای بارشهای فصلی را از خود عبور می‌دادند؛ به عنوان مثال در مشهد در چند دهه گذشته مسیل آب‌وبرق و کال اقبال غربی و شرقی و چهل‌بازه را داشتیم.
مدیرعامل جمعیت ناجیان آب خراسان رضوی ادامه داد: متاسفانه مدیریت نامشخص این کال‌ها و مسیل‌ها در برخی موارد باعث نابودی آن‌ها شده است. برخی از این کال‌ها توسط شهرداری تبدیل به پارک شده و مابقی با تعرض و غصب به ساختمان تبدیل شده است.
جمشیدی تصریح کرد: در برخی موارد با مدیریت اشتباه شهرداری و آب منطقه‌ای، روی کال مانند کال قره‌خان با اعطاء پروانه ساختمان‌سازی شده است. در دنیا نهضت‌های تخریب سدها و بهبود این کال‌ها جهت اصلاح مشکلات، ایجاد شده است.
وی خاطرنشان کرد: در دو ماه گذشته حادثه لیبی اتفاق افتاد؛ مردم در کنار یک رودخانه ساختمان‌سازی کرده بودند و با یک رگبار شدید و شکسته شدن سد، خسارت جانی و مالی بسیاری به بار آمد.
مدیرعامل جمعیت ناجیان آب خراسان رضوی عنوان کرد: دانشگاه باید به میدان آمده و مطالبه کند که راه غلط اصلاح شود و به مسیر درست برگردیم. از رسانه‌ها انتظار می‌رود که این آگاهی را به مردم برسانند تا تمام مردم مطالبه‌گر باشند.
جمشیدی با اشاره به اینکه به‌دلیل برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی، شهر مشهد در حال فرونشست است، بیان کرد: در گذشته شهر مشهد از طریق کال‌ها و رودخانه‌ها تغذیه می‌شد؛ همچنین با توسعه شهر و تامین آب از خارج آن، فاضلاب یک تغذیه کننده بود و به چاه‌های جذبی متصل بود، اما امروزه که کل فاضلاب شهر با شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب از آن خارج می‌شود، این منبع تغذیه آب زیرزمینی حذف شده است.
وی ادامه داد: اگر کال‌ها، مسیل‌ها و رودخانه‌ها را سیمانی کرده و جلوی نفوذ آب را بگیریم، طبیعی است که این شهر با فرونشست مواجه شود.
مدیرعامل جمعیت ناجیان آب خراسان رضوی با اشاره به چهل‌بازه که بستری طبیعی و موثر در تغذیه آب زیرزمینی شهر مشهد است، تصریح کرد: دعوای حدودا ۴۰ ساله بین آب منطقه‌ای خراسان رضوی و وزارت نیرو به عنوان متولیان حفاظت از رودخانه‌ها و دو نهاد بر سر حریم رودخانه چهل‌بازه حدفاصل نمایشگاه و پل دانشجو وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه در کاربری فعلی طرح تفضیلی، این منطقه فضای سبز است، اضافه کرد: اگر این منطقه تغییر کاربری داده شود و اگر این اتفاق بیفتد، ظلم فاحشی به خود و آیندگان کرده‌ایم. به نظر من بهترین تصمیم در این خصوص این است که این مکان به یک رودپارک تبدیل شود.
قانون اجازه نمی‌دهد که انفال به نام هر نهادی سند بخورد
فرشته تقی‌زاده، نماینده شبکه سمن‌های محیط زیستی خراسان رضوی در بخشی از این جلسه اظهار کرد: در طول سال‌های گذشته آنقدر دست‌اندازی انسان‌ها به طبیعت زیاد بوده که هزینه‌های گزافی بابت آن پرداخت شده، به طوری که در جهان تمام عملکردها مورد واکاوی و تجدید نظر قرار داده شد. در ایران در این عملکردها تجدید نظر نشده است.
وی افزود: در حوضه آب، متولیان با سیستم‌های قبلی که نتیجه خوبی نیز نداشت، به کار خود ادامه می‌دهند. یکی از دستاوردهای سازمان‌های مردم نهاد، آگاهی‌بخشی است.
نماینده شبکه سمن‌های محیط زیستی خراسان رضوی تصریح کرد: در خصوص حریم و بستر رودخانه‌ها، مردم هنوز از بهت خارج نشده‌اند؛ چطور ممکن است که حریم و بستر یک رودخانه که قرار است محل عبور سیلاب باشد، ناگهان به نام دو نهاد سند بخورد. هیچ نهادی تاکنون توضیحی نداده که طبق چه حکم و مطالعات علمی دقیقی این تصمیم گرفته شده است.
تقی‌زاده خاطرنشان کرد: شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی که متولی تعیین حریم و بستر رودخانه‌ها است، اعلام کرد که این اراضی در حریم و بستر واقع شده است اما مراجع قضایی این موضوع را رد می‌کنند. در اینجا مردم سوال می‌کنند که آیا متولی تعیین حریم و بستر رودخانه‌ها شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی است یا خیر.
وی ادامه داد: اگر از وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی سلب اختیار شده و صلاحیت تعیین حریم و بستر رودخانه‌ها را ندارند، به صورت شفاف اعلام شود اما زمانی که طبق قانون، حریم و بستر را شرکت آب منطقه‌ای تعریف می‌کند و با توجه به اینکه این حریم و بستر جزو انفال محسوب می‌شود، حاکمیت وظیفه دارد که از این اراضی حفاظت کند.
نماینده شبکه سمن‌های محیط زیستی خراسان رضوی بیان کرد: قانون اجازه نمی‌دهد که انفال به نام هر نهادی سند بخورد و ما سمن‌ها با توجه به اینکه تمام مطالبه‌گری‌هایمان در مسیر قانونی و با پشتوانه علمی بوده است؛ توجه مسئولین را به این جلسه جلب می‌کنیم.
تقی‌زاده عنوان کرد: زمان دست‌اندازی به طبیعت گذشته و باید در رویه‌های غلط تجدید نظر شود.
رودخانه‌های دائمی ما به رودخانه‌های فصلی تبدیل شده‌اند
علیرضا اسلامی، عضو مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی خراسان رضوی در بخش دیگری از این جلسه اظهار کرد: رودخانه‌ها خصوصا در محدوده شهری، بخشی حیاتی از این شبکه هستند، اما در مدیریت شهری این نگرش سیستمی را به رودخانه‌ها نداشتیم، یعنی زمانی که شهر را توسعه دادیم، راهبردهای کلیدی اکولوژیک را فراموش کردیم.
وی افزود: حداقل ۵ راهبرد اکولوژیکی در دنیا متداول است که باید به آن‌ها توجه می‌شد اما به آن‌ها توجه نکردیم. راهبرد اول محافظت، راهبرد دوم محدودسازی و پس از کاهش کیفیت اکوسیستم رودخانه، راهبرد سوم کاهش اثرات منفی است که متاسفانه این راهبرد نیز نادیده گرفته شده است.
اسلامی ادامه داد: رودخانه‌های دائمی ما به رودخانه‌های فصلی تبدیل شده‌اند؛ حداقل دبی پایه را نیز نداریم، یعنی فاکتور جریان زیست محیطی را نیز در رودخانه‌ها از بین برده‌ایم زیرا نگرش سیستمی از بالا به پایین نداشته‌ایم.
عضو مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: حداقل کارکرد کال‌ها مدیریت سیل است، رودخانه‌هایی که در داخل شهرهای ما وجود دارد به حداقل کارکرد خود یعنی عبور جریان سیل رسیده و با این وجود باید روی حریم رودخانه آیین‌نامه‌هایی داشته باشیم. پس از راهبرد کاهش اثرات منفی به راهبرد بهسازی می‌رسیم و مرحله آخر رهاسازی است؛ به نظر می‌آید که به سمت راهبرد آخر رفته‌ایم. رودپارک قرار نیست که کارکرد زیست محیطی رودخانه و عبور ایمن سیلاب‌ها را نبیند، باید دیدگاه فنی و بحث هشدار سیل را جدی گرفت و به بالادست این رودخانه توجه کرد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی اقتصادی بوستان چهل بازه حریم بستر چهل بازه بوستان چهل بازه بنیاد شهید وزارت نيرو شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری آب منطقه ای خراسان رضوی حریم و بستر رودخانه ها شرکت آب منطقه ای آب های زیرزمینی کال ها و مسیل ها آب زیرزمینی اراضی شهری کال ها محیط زیست شهر مشهد منابع آب چهل بازه سمن ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۰۴۸۰۹۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۵۴۳ میلیون دلار، ارزش خدمات باغ ملی گیاه شناسی
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش های مجلس، این مرکز در گزارشی موضوع زوال باغ ملی گیاه شناسی بر اثر توسعه شهری نامتوازن را بررسی کرد.
در این گزاش آمده است:
باغ‌های گیاه‌شناسی، مکان‌هایی هستند که مجموعه‌هایی از گیاهان زنده را با اهداف پژوهش، حفاظت، نمایش و آموزش نگهداری می‌کنند. باغ‌های گیاه‌شناسی نقش مهمی را در حفظ تنوع زیستی ایفا می‌کنند. این باغ‌ها که عموماً در فضا‌های شهری قرار گرفته‌اند؛ باعث ایجاد پیوند دوباره انسان و طبیعت شده و به بخشی از اکوسیستم شهری بدل شده‌اند. باغ گیاه‌شناسی ملی ایران با قدمت طولانی ۵۵ساله در زمینی به وسعت ۱۴۵ هکتار بالغ‌بر ۴۰۰۰ گونه گیاهی بومی، انحصاری، نادر و در معرض خطر انقراض را در خود جای داده است و طی دهه‌های اخیر به یک اثر ملی منحصربه‌فرد در موضوع حفاظت از ذخایر ژنتیکی در مجاورت پایتخت تبدیل شده‌است. این باغ در مقایسه با دیگر باغ‌های گیاه‌شناسی ملی در جهان در رتبه سوم از منظر تعداد گونه‌های مورد حفاظت و در رتبه پنجم از منظر وسعت قرار دارد. این باغ در دامنه جنوبی رشته کوه البرز در اراضی چیتگر، در شمال غربی تهران واقع گردیده است. طی سالیان اخیر توسعه نامتوازن شهری در منطقه ۲۲ و بلندمرتبه‌سازی‌ها در مجاورت این باغ، نگرانی‌هایی را بابت زوال این باغ ایجاد کرده که در این راستا گزارش حاضر سعی کرده است، ضمن بررسی ارزش‌های مختلف این باغ اعم از ارزش‌های اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مروری بر ضوابط حریم باغ‌های گیاه‌شناسی در جهان و ایران داشته‌باشد و پیامد‌های مختلف عدم رعایت حریم را به برنامه‌ریزان شهری گوشزد کند. ارزش‌های باغ‌های گیاه‌شناسی در نگاه کلی به دو دسته ارزش‌های بهره‌برداری (شامل موجودیت، میراث آیندگان و نوع‌دوستی) و ارزش‌های غیر‌بهره‌برداری (شامل استفاده مستقیم و غیر‌مستقیم) قابل طبقه‌بندی است. در‌خصوص باغ ملی گیاه‌شناسی ایران اگرچه تاکنون ارزش‌گذاری اقتصادی رسمی توسط هیچ‌یک از دستگاه‌های متولی در کشور انجام نشده است، اما براساس مطالعات پیشین در‌صورتی‌که این باغ به‌عنوان ثروت ملی کلی ایرانیان در نظر گرفته شود، صرفاً ارزش خدمات تفرجی - حفاظتی این گنجینه ملی برابر با ۵۴۳،۸۳۵،۸۵۰ دلار در سال برآورد می‌شود. رعایت حریم باغ‌های گیاه‌شناسی به‌واسطه حفاظت از این باغ‌ها به‌عنوان زیستگاه‌های انسان‌ساخت در سطح جهان همواره مورد توجه بوده است. به‌طور مثال در باغ گیاه‌شناسی کیو در لندن که ۱۳۲ هکتار وسعت دارد، یک منطقه حائل با وسعت ۳۵۰ هکتار در نظر گرفته شده‌است که نشان از اهمیت منطقه حائل برای حفظ کارکرد و حفاظت فیزیکی باغ‌های گیاه‌شناسی دارد. در ایران نیز مطابق با رویه انجام گرفته در سایر کشورها، حریم باغ ملی گیاه‌شناسی در سال ۱۴۰۱ به تصویب رسیده است که براساس آن ضلع شمالی باغ گیاه‌شناسی در جنوب اتوبان شهید همدانی جزء حریم باغ بوده و حداکثر ارتفاع مجاز ساخت برای کاربری‌های مجاز در این محدوده با رعایت سایر ضوابط حریم ۱۵ متر تعیین شده‌است. بلندمرتبه‌سازی در مجاورت باغ ملی گیاه‌شناسی می‌تواند پیامد‌های ناگواری نظیر کاهش شدید سفره‌های آب زیرزمینی منطقه و باغ، خزان زودرس گونه‌های گیاهی به‌دلیل کاهش وزش باد و جریان‌های خنک‌کننده، تشکیل جزایر حرارتی و افزایش دما در میکروکلیما‌های باغ و خشکیدگی گیاهان حساس و نیمه‌حساس، افزایش میزان و گستره گردوغبار، اخلال در تبادل گازی و فتوسنتز و بروز ضعف در گیاهان، افزایش آلودگی‌های صوتی و در‌نتیجه کوچ و نابودی جانوران موجود در این اکوسیستم، به‌هم خوردن تعادل نوری و اکولوژیکی و درنهایت زوال درختان و نابودی منظر را به‌همراه داشته‌باشد. با توجه به اینکه درختان و گیاهان باغ ملی گیاه‌شناسی ایران، دارای تنوع زیادی در بافت، شکل و رنگ هستند، ازاین‌رو هسته مرکزی بوم‌شناختی یک چشم‌انداز را رقم می‌زنند و علاوه‌بر جنبه‌های زیبایی‌شناسی، منفک‌کننده کاربری‌های مختلف و از بین برنده سیمای نامطلوب عوامل مصنوع هستند. در شرایطی که ساختمان‌های بلندمرتبه و توده‌های فشرده بنا‌های سیمانی و فولادی، نمای این پهنه سبز ارزشمند را از بین ببرند، لذا امکان خلق و تأکید بر توجه و نگاه به عناصر طبیعی که در به نظم کشیدن سیمای محیط، تأثیر روان‌شناختی دارد، از بین خواهد رفت. با توجه به این نکته مهم که در صورت بدعت‌گذاری صدور مجوز بلندمرتبه‌سازی در حریم باغ گیاه‌شناسی، زمینه برای دست‌اندازی بیشتر و صدور مجوز‌های جدید هموار خواهد شد، پیشنهاداتی برای جلوگیری از زوال تدریجی باغ ملی گیاه شناسی ایران مطرح ارائه می‌شود: حفظ حریم و رعایت ضوابط استقرار واحد‌های گروه خدماتی در اطراف باغ ملی گیاه‌شناسی، توقف ساخت‌وساز و ابطال پروانه‌های صادره با رعایت حقوق و جلوگیری از ضرر مالکان، آموزش، آگاهی‌رسانی و تبیین جایگاه باغ گیاه‌شناسی به‌عنوان یک سرمایه و گنجینه ملی برای عموم مردم ایران اسلامی، ثبت باغ ملی گیاه‌شناسی به‌عنوان میراث جهانی یونسکو، تصویب ضوابط حریم برای دیگر باغ‌های گیاه‌شناسی کشور.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»